In haar promotieonderzoek komt Sophie de Valk tot een definitie en oorzaken van repressie in de residentiële jeugdzorg. Deze inzichten helpen om repressie in de praktijk te herkennen en zo nodig te verminderen. Sophie promoveert aan de Universiteit van Amsterdam.
Schade
Jongeren die wegens ernstige gedrags- of psychiatrische problemen in residentiële instellingen verblijven, kunnen met repressie te maken krijgen. Repressie is het doelbewust handelen van medewerkers waarbij jongeren schade oplopen. Het kent ook een subtielere vorm wanneer de vrijheid of autonomie van jongeren onwettig of willekeurig wordt ingeperkt. Repressie veroorzaakt stress bij zowel jongeren als medewerkers, leidt vaak tot meer probleemgedrag en belemmert de effectiviteit van de behandeling.
Personeelstekorten
Het blijkt dat de veranderingen en onzekerheden die de transformatie in de jeugdzorg met zich mee hebben gebracht de kans op repressie onbedoeld vergroten. Zo kampen veel instellingen momenteel met personeelstekorten waardoor de behandelrelatie tussen jongeren en medewerkers onder druk komt te staan.
Gezinsgericht
Tegelijkertijd biedt de transformatie ook kansen om nieuwe vormen van jeugdzorg te stimuleren die repressie kunnen uitbannen. Sophie: “Gezinsgerichte zorg en kleinschalige voorzieningen verkleinen de kans op repressie doordat medewerkers individueler kunnen werken en minder snel grijpen naar een ‘one-size-fits-all’ beleid. Daarnaast is het belangrijk om in de bestaande residentiële voorzieningen het pedagogisch klimaat te blijven monitoren om jongeren de ruimte te geven zich goed te kunnen ontwikkelen.”
Praktijk
Het onderzoek heeft plaatsgevonden bij verschillende residentiële jeugdzorginstellingen waaronder Horizon Jeugdzorg en Onderwijs. De inzichten uit het onderzoek worden al in de praktijk gebruikt. Zo werkt Horizon al geruime tijd samen met JSO en Hogeschool Leiden om beheersmatig werken verder terug te dringen en de autonomie van de jongeren en het gezin te vergroten.
Alternatieven
Krijnie Schotel, bestuurder Horizon: ”Ik ben ontzettend trots dat onze nieuwe alternatieven voor de gesloten en open jeugdzorg – JouwZorg en Gezin Totaal – hierop inspelen. De motivatie wordt vergroot omdat jongeren, ouders en professionals gezamenlijk beslissen over de behandeling. Ik zie dat jongeren en ouders hierdoor meer naar elkaar toegroeien en dat het professionals meer energie geeft. Mooi om te zien dat repressie dan afneemt.”
